Tarağın altında saklı değil aklın türevleri. Kur'an'ı Kerim'de, akıllı olmak, anlamak, idrak etmek, eşyanın künhüne vakıf olmak manasında 'akl' ve türevleri kullanılmıştır. Akıl kelimesi isim ve de tek olarak kullanılmamıştır.

Bu kelimenin yerine tıpkı 4 kapı 40 makam gibi;

Yani Şeriat, Tarikat, Marifet, Hakikat gibi...

Tıpkı dört geçiş evresi gibi;

 Yani 25 yaş çocukluk ve gençlik.

50 yaş gençlik ve olgunluk.

75 yaş olgunluk ve ihtiyarlık.

100 yaş ihtiyarlık ve yine çocukluğa dönüş gibi...

Tıpkı 4 mevsim gibi yani İlkbahar, Yaz, Sonbahar, Kış gibi...

Tıpkı 4 element gibi, yani Toprak, Hava, Su Ateş gibi ve bütününe bakıldığında çocukluktan olgunluğa erdiren, topraktan yüze çıkaran, Şeriatten Hakikate kadar götüren 4 basamak kullanılmıştır.

Allah Tealâ aklı esas alarak 4 ayrı kelime kullanmıştır;

insanlar ya kalplerindeki duygularıyla,

ya gönüllerindeki duygularıyla ya da vicdanlarının duygularıyla akıllarını kullanırlar.

Aklını kalbiyle yani Kalb Kulûb, aklını gönlüyle yani Fuad Efide, aklını vicdanıyla yani Lüb Elbâb birlikte kullanan engin akıl yani Nûhâ sahibidir.

Ancak ergin akılla 4'lerin sırrını çözüp 4 kapıdan geçerken, 4 mevsime de dirayetli olmak ve 4 geçiş evrelerinde aklı esas alarak Nuha sahibi olmak ve Nüha sahibi olarak Hakikat kapısına ulaşmak mümkündür.

Birinci kapının evresi çocuk, bu çocuğun yaşı 25, mevsimi İlkbahar, elementi Ateş, kapısı Şeriat, aklı Kalb Kulüb yani akıl ve kalp.

İkinci kapının evresi gençlik, bu gençliğin yaşı 25'den çıkış 50'ye doğru geçiş, mevsimi Yaz, elementi Hava, kapısı Tarikat, aklı Lüb Elbab yani akıl ve vicdan.

Üçüncü kapının evresi olgunluk, bu olgunluğun yaşı 50'den çıkış 75'e doğru yol alış, mevsimi Sonbahar, elementi Toprak, kapısı Marifet, aklı Fuad efide yani akıl ve gönül.

Dördüncü kapının evresi yaşlılık, yaşı 75'den çıkış 100'e doğru yol alış, mevsimi Kış, elementi Su, kapısı Hakikat, aklı Nüha yani engin akıldır.

Ve bu 4'ler tüm parçaları bir araya getirerek bütünleyen, bütünün sırrının zuhurudur! Mesele, dörtlerin birbirleriyle olan bağlarını görüp, sırrılarını çözmektir.

4'lerin sırrına vakıf olup, kapısına varmak, Seyr-i Süluk sahibi olmaktır.

Seyr-i süluk sahibi olmak sırdır.

Sır ise kendinden sadır olan kerametleri saklamaktır.

Dörtlerin çemberinde olmak dileğiyle! DİLEK EJDER