TBMM' NİN İLK ŞEHİDİ: ŞARKIN HALASKÂRI DELİ HALİT PAŞA

Çocukluğumda, yaşlılarımız savaş anılarını anlatırken Deli Halit Paşa diye birinden söz ederler ve O'nun kahramanlıklarını anlata anlata bitiremezlerdi. O zamanlar şimdiki gibi ses kayıt cihazları olmadığından anlatılan çok önemli olaylar unutuldu gitti.  Erzurum Atatürk Üniversitesi Fen - Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Gürsoy Solmaz'ın Sarıkoza Dergisi'nde yayınlanan 'TBMM'nin İlk Şehidi: Şarkın Halaskârı Deli Halit Paşa' yazısı beni çocukluk günlerime götürdü. 

Hocamız, yazısına ' Yakın tarihimizde adı geçen kumandanlar bütün halkımız tarafından en yüksek derecede sevilir, sayılır ve anılırlar.

Bu yüzden halkımız çocuklarına, torunlarına hep büyük komutanların adını vermişlerdir. Yine askerdeki onbaşısı, çavuşu, teğmeni yani komutanının adını vermiştir; oğluna torununa.

Milli Mücadele tarihimizde adı dillere destan böyle bir komutan vardır ki o da Deli Halit Paşadır' diye başlar ve şöyle devam eder.

 ' Kars'tan, Artvin'den Kocaeli'ne; Trabzon'dan, İzmir'e, Erzurum, Erzincan, Tunceli'den İstanbul'a kadar, düşman mermisinin işlemediği cesaret timsali biridir. Onu gören herkes mutlaka kahramanlığına şahit olmuş, ermişliğine inanmıştır. Yiğitler yiğididir O. Hamiyetli ve gayretli askere babası gibi şefkatli, cepheden kaçan askeri sol tarafında taşıdığı 'namussuz' adlı tabancasıyla anında öldürecek kadar gözü pek biridir.'

Doğu'dan-Batı'ya bütün cephelerde mutlaka en önde, birliklerinin cesaret kaynağı, cesur, atılgan, dokuz-canlı kahraman odur. Askerlerinin kendisine marşlar dizdiği, İtilaf kuvvetlerinin görevden uzaklaştırmak istedikleri vatanperver kumandan yine Halit Paşa'dır.

O, en önde öncü kuvvetleriyle beraber en uç hatta kadar giden; neden sonra döndüğünde üzerini silkeledikçe işlemeyen! Mermi kurşunlarının patır patır yere döküldüğü-kurşun işlemeyen- veli komutan. Korkaklık ve cesaretsizliğe karşı en kızgın; komutanına karşı en mülayim insan..

‘Yaralanmakla bir şey olmaz; git, şehit ol' diyen bir ananın oğlu.

O, askerle en çok içli-dışlı, askeri en iyi tanıyan; askerin en iyi tanıdığı, dokuz kurşun yarasına abide olmuş, sepet dolusu bombalarla oyuncak gibi oynayan tam bir asker.

Bu haliyle halkın 'yiğit lakabıyla anılır' diyerek isimlendirdiği Deli Halit Paşa, Batıda İstanbul'da doğmuş, Doğu'da pişmiş, Orta Anadolu'da merhum olmuş, gün-bugün halkın dilinden düşmeyen yiğitler yiğidi bir komutandır.

Ardahan'ın ilk mebusu, Kars'a ilk Türk bayrağını dikip sonra da KARSIALAN soyadı ile anılan ve Kocaeli Grup Kumandanı iken, Yunan tümen komutanını maiyetiyle birlikte esir alan koca babayiğit yine Deli Halit Paşadır.

Anadolu'da Onu tanımayan yok gibidir. Anlatanlar ve anlatılanlar hep cesareti, yiğitliği ve ermişliği üzerinedir. Çünkü gerçek öyledir ve halk da öyle anlatır. Ve halkın yaşattığı kahraman olmak kolay değildir de.

Hakkın ve adaletin yılmaz savunucusu olarak takdim edilen Halit Paşa, Kürt-Türk ayırımına şiddetle karşı çıkar, böyle ayırım yapanlara Kürtlerin de Türkmenler kadar Türk olduklarını söylerdi. Bu görüş zaten Kuva-i Milliye'nin de Milli görüşüydü

Girdiği savaşlarda 9 defa yaralanmış olan Deli Halit Paşa bugün hala Erzurum, Erzincan, Bayburt, Gümüşhane, Trabzon, Artvin, Kars illerimizde bir veli, bir ermiş derecesinde efsane olarak anılır ve anlatılır. Pek çok okul ve mahalle adı onun adıyla anılır. Ardahan'ın ilk milletvekili olarak Meclis'e girmiş ama gelişen olaylar Onun Meclis'te bir arkadaş kurşunuyla öldürülmesine sebep olacaktır. (25 Şubat 1925) Meclis'in aynı zamanda ilk şehidi olan Halit Paşa'ya, Mustafa Kemal gözyaşları dökmüştür. Ölümü bütün yurtta üzüntü yaratmıştır' şeklinde bitirir.

İşte koca kahramanın 43 yıllık ömrünün çok kısa hikâyesi.

Halit Karsıalan diğer adıyla Deli Halit Paşa, 1883 yılında Beşiktaş'ta doğar. 1903'te Harbiye'yi bitirerek çeşitli görevlerde bulunur, Balkan Savaşlarına katılır. 1916 yılında (Çoruh) Artvin Müfrezesi komutanı iken yaralanır ve Avusturya'ya tedavi için gönderilir. Yurda dönüşünde Kâzım Karabekir Paşa'nın komuta ettiği 15. Kolordu Komutanlığı'nda görevlendirilir. Dersim Bölge Komutanlığına atanır. Kurtuluş Savaşı sırasında Kafkas Cephesi'nde, Sakarya Savaşı'nda, Büyük Taarruz'da kahramanca çarpışır.

İkinci TBMM'ne Ardahan Milletvekili olarak katılır. Bu dönemde Paşalar Meselesi yüzünden Meclis'te sert tartışmalar yapar. Malul gazilerle ilgili bir önergeye imza toplamak için Ali Çetinkaya ile tartışırken nereden geldiği bilinmeyen bir kurşunla Meclis koridorunda yaralanır ve akabinde ölür. Allah rahmet etsin.

Hocama teşekkür ediyor bize unutturulmak istenen nice kahramanlarımızı gün ışığına çıkaracağına inanıyorum.

Not: Bu konuda daha fazla bilgi edinmek isteyen okuyucularım,  Gürsoy SOLMAZ, Deli Halit Paşa, Kültür Bakanlığı Yayınları 1996 Ankara. eserine başvurabilirler.

Kalın sağlıcakla.

 

Gürbüz Battal